کد مطلب:33715 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:98
ما ظفر من ظفر الا ثم به و الغالب بالشر مغلوب (نهج البلاغه، حكمت 327) هرگز پیروز نمی شود كسی كه گناه بر او پیروز شود و كسی كه به وسیله ی شر غالب شود، خود مغلوب است. یكی از كسانی كه در تاریخ اسلام به زیركی و حسن سیاستمداری و هوشمندی مشهور است، معاویه است. سیاست و دهاء او به حدی زبانزد بود كه حتی در اعصار متاخر وقتی امام صادق (ع) بیان می فرمودند كه: العقل ما عبد به الرحمان، فورا برای مخاطبین این سوال پیش آمد كه، پس آنچه در معاویه بود چرا او را به عبادت رحمن نگماشت؟ كه امام (ع) توضیح دادند، آن عقل نبود، بلكه [صفحه 284] زیركی شیطانی بود.[1] كتاب الغارات ابراهیم بن محمد ثقفی، بخوبی گواهی می دهد كه معاویه نه با سپاه و لشكر، بلكه با سیاست و مكر و خدعه توانست بر امیرالمومنین غلبه كند. علی ای حال امیرالمومنین (ع) در جایی می فرمایند: والله ما معاویه بادهی منی و لكنه یغدر و یفجر به خدا قسم كه معاویه زیركتر از من نیست، اما او خیانت می ورزد و فجور می كند. و لو لا كراهیه الغدر لكنت من ادهی الناس (نهج البلاغه، خطبه ی 200) و اگر من خیانت ورزی را ناخوشایند نمی داشتم از زیركترین مردم می بودم. از این كلمات می فهمیم كه حتی غلبه بر دشمنان دین نیز به هر طریقی مطلوب نیست و كسی كه به وسیله شر بخواهد غلبه بكند، خود اولین مغلوب است. در موضوع مورد بحث نیز بر حسب شیوه ای كه ما در امر به معروف و نهی از منكر در پیش می گیریم، به محصول ویژه ای می رسیم كه با آن شیوه تناسب تام دارد. نباید پنداشت كه طراحی مقاصد بسیار عالی و عظیم، ما را از تامل در باب روش مستغنی خواهد كرد. اهداف ما دقیقا ملائم و متناسب با روشهای ما ایجاد خواهند شد. اگر در این روشها از شیوه های علمی صحیح استفاده شود، یك نوع نتیجه ی خاص محقق خواهد شد و اگر بر عكس كار به خشونت و بی رسمی و بی تدبیری پیش برود و انتظار این باشد كه چون ما هدف را مهم می شماریم، مخاطبین نیز باید بالضروره آن را مهم بشمارند، در آن صورت البته نتیجه ی دیگری حاصل خواهد شد. [صفحه 285] به همین دلیل است كه تامل در امر به معروف و نهی از منكر یك مساله ی جاودانه است، چرا كه كشف شیوه های عملی امری جاودانه می باشد. از خداوند می طلبیم كه به ما توفیق انجام این وظیفه ی مهم را كه از شقوق جهاد فی سبیل الله است، عنایت بفرماید. و درهای رحمتش را به روی این امت بگشاید. و السلام علیكم و رحمه الله. [صفحه 287]
در امر به معروف و نهی از منكر نیز مساله از همین قرار است. در اینجا نیز هدف بالفعل موجود نیست. بلكه بر حسب نحوه ی عملكرد ما بوجود خواهد آمد. اگر هدف یك انسان مسلمان و متعبد و ملتزم به اوامر و نواهی شرع این باشد كه جامعه اسلامی بشود و یا یك شخص به اخلاق فاضله متخلق گردد و مسلمین زندگانی سعادتمندانه ای در جهان معاصر بیابند، باید توجه داشته باشد كه این اهداف نیكو از هر طریق و مسیری حاصل نمی شوند. امیرالمومنین (ع) كلامی دارند كه در این زمینه بسیار گویاست. ایشان می فرمایند:
صفحه 284، 285، 287.